Nikt nie powinien stosować przemocy wobec dzieci. Masz dziecko i kochasz je nad życie, a może dopiero będziesz je mieć? To wystarczający argument, aby przeczytać ten artykuł.

Przemoc wobec dzieci to stosowanie kar cielesnych, zadawanie cierpień psychicznych i inne formy poniżania dziecka. To także nie wywiązywanie się z opieki, które ma konsekwencje dla zdrowia fizycznego lub psychicznego dziecka. Przemocą jest także celowe zaniedbanie działań, które mogłyby zapobiec krzywdzenie dziecka. Sprawcami przemocy często są bliskie dziecku osoby, także rodzice lub opiekunowie. Przemoc wobec dzieci nie jest ściśle powiązana ze statusem społecznym czy materialnym rodziny; może zdarzyć się w każdym środowisku.

Przemoc wobec dzieci grozi różnego typu konsekwencjami. Mogą pojawić się już w dzieciństwie (tzw. konsekwencje krótkoterminowe), Konsekwencje przemocy mogą dotyczyć wszystkich sfer życia dziecka, a potem osoby dorosłej: fizycznej, emocjonalnej, poznawczej i społecznej. Zdarza się , ze emocjonalne konsekwencje przemocy są  dla dziecka trudniejsze i bardziej bolesne niż fizyczne.

Przemoc wobec dzieci przybiera różne formy. Wszystkie one mogą być niszczące dla dziecka. Różne formy krzywdzenia dziecka często współwystępują ze sobą.

Jak rozpoznać przemoc?

Umiejętność rozpoznawania symptomów przemocy wobec dzieci jest konieczna, by móc ochronić je przed krzywdzeniem i zaniedbywaniem. Nie każdy musi bezpośrednio angażować się w rozwiązywanie trudnej sytuacji dziecka. Jednak zauważenie, że dzieje się coś niepokojącego i zareagowanie na to, jest warunkiem uzyskania pomocy przez dziecko.

Formy przemocy wobec dzieci.

Z krzywdzeniem dziecka mamy do czynienia wtedy, gdy doświadcza ono:

• przemocy fizycznej,
• przemocy psychicznej (emocjonalnej),
• przemocy seksualnej (wykorzystywania seksualnego),
• zaniedbywania.

W wymienionych powyżej sytuacjach może dojść do zakłócenia optymalnego rozwoju dziecka, a nawet do jego zatrzymania.

Przemoc fizyczna

Z psychologicznego punktu widzenia przemoc fizyczną wobec dzieci możemy rozpatrywać na dwa sposoby. Z jednej strony do krzywdzenia fizycznego dziecka dochodzi wtedy, gdy działania drugiej osoby powodują u dziecka nieprzypadkowe urazy. Z drugiej strony wszelkiego rodzaju agresywne zachowania odnoszące się do ciała dziecka są krzywdzeniem fizycznym bez względu na doznany uraz.

Większość osób nie ma wątpliwości, co do tego, że dziecko jest krzywdzone, w sytuacji gdy doświadcza ono szarpania, duszenia, kopania, bicia pięścią, przypalania papierosem itp. Co jednak w sytuacji, gdy dziecko doświadcza „tylko” klapsów?

Zdania oczywiście są podzielone. Jeśli weźmiemy pod uwagę przytoczone powyżej dwa sposoby rozpatrywania przemocy fizycznej wobec dzieci, to zgodnie z pierwszym, jeśli klaps nie powoduje urazu, to nie jest on przemocą. Zgodnie z drugim sposobem definiowania, przemocą są wszystkie działania agresywne wobec dziecka od klapsa począwszy a na duszeniu skończywszy.

Rozpoznawanie przemocy fizycznej - na co zwrócić uwagę?

Dziecko:

• ma widoczne obrażenia ciała (poparzenia, ugryzienia, siniaki, złamania kości), których pochodzenie trudno jest wyjaśnić,  boi się rodzica lub opiekuna, wzdryga się, kiedy podchodzi do niego osoba dorosła, podawane przez nie wyjaśnienia dotyczące ran i siniaków wydają się nieprawdopodobne.

Rodzic lub opiekun:

• podaje sprzeczne lub nieprzekonujące wyjaśnienia obrażeń dziecka, bądź w ogóle odmawia wyjaśnień
• mówi o dziecku w negatywny sposób, na przykład używając określeń takich jak „idiota”, „głupi”, „gówniarz”
• poddaje dziecko surowej fizycznej dyscyplinie, nadużywa alkoholu lub narkotyków

Zaniepokoić może także zachowanie – dziecko jest: niespokojne, zalęknione, wycofane oraz to, jak często dziecko jest hospitalizowane, z jakiego powodu oraz zbyt duża odległość czasowa od momentu urazu do przyjazdu do szpitala.

Przemoc psychiczna (emocjonalna)

Przemoc psychiczna wobec dziecka jest definiowana jako rozmyślne, nie zawierające aktów przemocy fizycznej, zachowania dorosłych wobec dzieci, które powodują znaczące obniżenie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka, w tym zaburzenia osobowości, niskie poczucie własnej wartości, stany lękowe itp.

Do kategorii tego typu zachowań zaliczyć można m.in.:

• wyzwiska,
• groźby,
• szantaż,
• poniżanie,
• zawstydzanie,
• wywoływanie nieadekwatnego poczucia winy,
• emocjonalne odrzucenie,
• nadmierne wymagania, nieadekwatne do wieku i możliwości psychofizycznych dziecka.

Do kategorii przemocy psychicznej wobec dzieci, możemy zaliczyć także sytuację, w której dziecko jest świadkiem przemocy w rodzinie. Oglądanie przez dzieci przemocy, czasem jest równie niszczące, krzywdzące jak bezpośredni atak.

Przemoc emocjonalna to najczęściej występujący rodzaj krzywdzenia dzieci.

Równocześnie jest to ten rodzaj krzywdzenia, który najtrudniej udowodnić, a którego konsekwencje najwyraźniej odczuwane są w młodzieńczym i dorosłym życiu.

Rozpoznawanie przemocy psychicznej - na co zwrócić uwagę?

Dziecko:

• zachowuje się w sposób nieadekwatny do wieku (w sposób zbyt dorosły bądź zbyt infantylny)
• wykazuje zaburzenia jedzenia (niedojada, nadmiernie się objada, wymiotuje)
• jest opóźnione w rozwoju fizycznym bądź emocjonalnym
• moczy się bądź zanieczyszcza kałem
• samo okalecza się
• ma problemy ze snem, nocne koszmary ,boi sięchodzić spać
• ma objawy hipochondrii, histerii, obsesji lub fobii

Rodzic lub opiekun:

• ciągle obwinia, poniża i strofuje dziecko
• nie interesuje się problemami dziecka
• otwarcie odrzuca dziecko
• faworyzuje jedno z rodzeństwa
• w oczekiwaniach i wymaganiach wobec dziecka nie bierze pod uwagę jego możliwości
• nadużywa alkoholu lub narkotyków

Przemoc psychiczna jest najtrudniejsza do zdiagnozowania. Zawsze powinna zaniepokoić nagła zmiana w zachowaniu dziecka, np. dziecko, które do tej pory było pogodne, zaczyna być wycofane, smutne, apatyczne.

Przemoc seksualna (wykorzystywanie seksualne)

Światowa Organizacja Zdrowia proponuje, by uznać, że: „dziecko seksualnie wykorzystywane to każda jednostka w wieku bezwzględnej ochrony (w Polsce prawo określa ten wiek na 15 lat), którą osoba dojrzała seksualnie naraża na jakąkolwiek aktywność natury seksualnej, której intencją jest seksualne zaspokojenie osoby dorosłej. Może to być przez świadome działanie osoby dorosłej, czy też przez zaniedbanie jej społecznych obowiązków wynikających ze specyficznej odpowiedzialności za dziecko.

Można, więc powiedzieć, że wykorzystywanie seksualne to każde zachowanie osoby

dorosłej, silniejszej i/lub starszej, które prowadzi do seksualnego zaspokojenia kosztem dziecka. Mówi się o wykorzystywaniu seksualnym, podczas którego:

• dochodzi do kontaktu fizycznego (stosunek lub próba odbycia stosunku pochwowego, oralnego, analnego lub między udowego) dotykanie genitaliów i stymulacja;
• nie dochodzi do kontaktu fizycznego (stymulacja werbalna gdy dorosły mówi o seksie w taki sposób, by zaszokować dziecko lub je podniecić, ekshibicjonizm, oglądactwo, świadome czynienie z dzieci świadków aktów płciowych, zmuszanie do pozowania do zdjęć i filmów o treści pornograficznej.

Należy pamiętać, że mówiąc o wykorzystywaniu seksualnym dzieci nie mamy na myśli tylko sytuacji, w której dochodzi do stosunku płciowego z dzieckiem!

Wykorzystywanie seksualne - na co zwrócić uwagę?

Dziecko:

• przejawia dziwne bądź niezwykłe dla swojego wieku zachowania seksualne (np. jest nadmiernie rozbudzone, dużo mówi o seksie)
• jest wycofane, depresyjne, infantylnie się zachowuje, ma trudności w relacjach z rówieśnikami
• odmawia przebierania się w towarzystwie innych (np. przed zajęciami sportowymi)
• nadużywa alkoholu lub narkotyków
• pogorszyło się w nauce
• ma trudności z chodzeniem lub siadaniem
• doświadcza bólu intymnych części ciała
• jest w ciąży lub jest chore wenerycznie
• ucieka z domu
• chwali się nagłym przypływem gotówki lub prezentów

Rodzic lub opiekun:

• przekracza dopuszczalne granice w kontakcie fizycznym z dzieckiem (np. podczas zabawy)
• nadużywa alkoholu lub narkotyków
• nie utrzymuje relacji z osobami spoza rodziny
• przejawia nadopiekuńczość w stosunku do dziecka, ogranicza jego kontakty z rówieśnikami

Występowanie pojedynczego objawu na ogół nie jest dowodem na to, że dziecko doświadczyło krzywdzenia. Jeśli jednak symptom powtarza się, bądź kilka objawów występuje jednocześnie, prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z przemocą wobec dzieci zdecydowanie wzrasta. Podejrzenie, że dziecko doświadcza przemocy jest szczególnie uzasadnione, gdy z objawami u dziecka współwystępują określone zachowania rodziców lub opiekunów.

Zaniedbywanie

Zaniedbywanie dziecka może obejmować zarówno sferę psychiczną jaki fizyczną dziecka. Jest definiowane jako niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju. Można mówić o zaniedbywaniu materialnym, kiedy dziecko nie ma zaspokojonych potrzeb związanych z odżywianiem, higieną, zdrowiem, edukacją oraz o zaniedbywaniu psychicznym, kiedy dziecko nie ma zaspokojonych potrzeb m.in. miłości, bezpieczeństwa, przynależności; kiedy rodzice nie rozumieją potrzeb psychicznych dziecka.

Nie wystarczy nie bić, nie poniżać. Dziecko potrzebuje ciepła, bezpieczeństwa, zainteresowania, uwagi pokarmu psychicznego niezbędnego do prawidłowego rozwoju.

Weźmy na przykład brak troski o właściwe żywienie dziecka. Ktoś powie: „Przecież moje dziecko nie chodzi głodne". Tymczasem ono tygodniami je tylko chlebek z nutellą albo codziennie na kolację dostaje parówki. I choć jest najedzone po pachy, mamy do czynienia z zaniedbaniem jego potrzeb pokarmowych. To samo dotyczy snu i odpoczynku,  nie podawaniu leków, nieudzielania pomocy medycznej, ubierania nieodpowiednio do pogody – przed czym łatwo się bronić mówiąc: "Nie stać mnie, nie mogę kupić", ale znane są przypadki rodzin, które dostają pomoc dla dzieci w postaci odzieży, używają jej do zabrudzenia i wyrzucają.

Zaniedbywanie dziecka - na co zwrócić uwagę?

Dziecko:

• często jest nieobecne w szkole lub przedszkolu
• kradnie jedzenie bądź pieniądze kolegom, żebrze
• nie otrzymuje potrzebnej mu opieki medycznej, szczepień, okularów
• jest często brudne, nieprzyjemnie pachnie
• często jest ubrane nieodpowiednio do pogody
• mówi, że w domu nie ma osoby, która mogłaby się nim zająć

Rodzic lub opiekun:

• nie interesuje się losem dziecka
• jest apatyczny lub pogrążony w depresji
• często nie dociera na umówione spotkania
• nadużywa alkoholu lub narkotyków

Zaniedbywanie dzieci nie dotyczy tylko – jako sprawców – rodziców. Każdy dorosły, pod którego opieką jest dziecko, czy to jest lekarz, nauczyciel, pracownik socjalny, psycholog czy pedagog ma obowiązek dbać w sposób wystarczający dla dziecka, o jego szeroko rozumiane potrzeby i zaspokajać je adekwatnie do pełnionej roli zawodowej.

Ochrona dziecka przed przemocą.

1. Przemoc w perspektywie prawnej

Z perspektywy prawnej przemoc jest przestępstwem. W art. 207 k.k. użyto wprawdzie określenia „kto znęca się nad osoba najbliższą” ale w gruncie rzeczy chodzi o to samo, co z perspektywy psychologicznej czyli o czyn szkodliwy, wymagający reakcji, ścigany i zagrożony karą dla jego sprawcy.

Artykuł 207 kodeksu karnego.

§ 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Wedle prawa polskiego przemoc jest występkiem. Co to oznacza? W naszym prawie przestępstwa, ze względu na wymiar kary dzielimy na zbrodnie i występki. Występek to czyn karalny zagrożone karą od 3 miesięcy do lat 5 i takim właśnie czynem jest przestępstwo opisane w art. 207 k.k. Zbrodnią zaś jest czyn karalny zagrożony karą pozbawienia wolności od lat 3 albo karą surowszą.

Aby korzystać z możliwości prawa trzeba znać jego specyfikę i określone przepisy prawa materialnego a więc tego, które zostało zawarte w kodeksach: karnym, rodzinnym, cywilnym ale także przepisy procesowe czyli te, które regulują sposób postępowania zanim sprawa trafi osądu i sposób postępowania od momentu wniesienia jej do sądu. Nie zapominając, że na przemoc można i trzeba spojrzeć również z perspektywy społecznej i moralnej, bardzo istotna wydaje się jednak perspektywa prawna, dzięki której możemy sprawcę doprowadzić do odpowiedzialności, do tego by poniósł karę za swoje czyny.

Art. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Przez przemoc w rodzinie należy rozumieć jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

2. Osoby pokrzywdzone przemocą w rodzinie

Według kodeksu karnego są to:

• osoby najbliższe,
• inne osoby pozostające w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy
• małoletni
• osobą nieporadną

Według ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie są to osoby najbliższe w rozumieniu art. 115§11 a więc:

• małżonek,
• wstępny,
• zstępny,
• rodzeństwo,
• powinowaty w tej samej linii lub stopniu (potocznie: zięć, synowa, tść i teściowa, szwagier, szwagierka),
• osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek,
• osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Zarówno kodeks karny jak i ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie dokładnie określa kręg osób doznających przemocy wymieniając wśród nich właśnie dzieci (kk -małoletni, ustawa-zstępny).

Sposób postępowania, gdy ktoś dowiaduje się o krzywdzeniu dziecka regulują różne przepisy ale niezmiernie ważna jest postawa dorosłych, taka która pozwala pozbyć się mitów i stereotypów:

„lepsze bite niż zdechłe”, „to moje dziecko więc mam prawo karać je”, „nie wolno wtrąca się w sprawy rodzinne”, „to nie moja sprawa”.

Obowiązek powiadomienia o przemocy stosowanej wobec dziecka.

Kodeks postępowania karnego w art. 304 § 1 określa, że każdy kto dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Jest to moralny obowiązek każdego praworządnego człowieka. Za nie zgłoszenie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa nie grozi żadna kara, za wyjątkiem wyraźnie prawem przewidzianych szczególnych sytuacji.

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy, w art. 12.1 określa, że osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora.

Krzywdzone dzieci mają dramatycznie negatywny obraz siebie. Niemal zawsze wyrastają na ludzi o niskim poczuciu własnej wartości. Ale – co ważne – mają też negatywny obraz innych ludzi. Dla nich człowiek to przede wszystkim źródło zagrożenia, niepokoju, bólu i strachu.